Als je overweegt om je zaak over te laten met het oog op een welverdiend rustpensioen, kan het handig zijn om vooraf al eens na te gaan of je wel over voldoende beroepsloopbaanjaren beschikt om een volledig pensioen te ontvangen.
Voor de aanvraag van je rustpensioen als zelfstandige (vanaf 65 jaar), moet je bij de Rijksdienst Sociale Verzekering Zelfstandigen zijn (https://www.rsvz.be/nl/pensioen ).
Het RSVZ berekent het bedrag van het rustpensioen aan de hand van drie belangrijke factoren, namelijk je beroepsloopbaan (idealiter 45 jaren), je inkomen en je gezinssituatie (alleenstaand of gezinshoofd).
Als zelfstandige betaal je 20,5% sociale bijdragen op het deel van je inkomen tot 60.638,45 euro. Daarboven betaal je 14,16% sociale bijdragen. Je maximale pensioenrecht heb je opgebouwd bij een inkomen van 61.865,94 euro. Boven dat inkomen bouw je geen hogere pensioenrechten meer op (maar je betaalt wel nog sociale bijdragen op het inkomen tot 89.361,89 euro, dit gaat naar “de solidariteit van het pensioensysteem”).
Bij de berekening zal het RSVZ je beroepsloopbaan samenstellen, met andere woorden je “gewerkte jaren”. Een “volledige beroepsloopbaan”, bestaat uit 45 gewerkte jaren. Heb je minder jaren op de teller, dan zal je pro rata een lager pensioen ontvangen (bijvoorbeeld 40/45sten). Een ideale pensioenbreuk, is dus gelijk aan 45/45sten of 1. Sinds 2019 kan je zelfs de loopbaanjaren boven de 45, laten meetellen en krijg je ook voor die jaren een pensioen.
Het maximumpensioen (voor een zelfstandige met 45 loopbaanjaren en het maximaal geplafonneerd inkomen) bedraagt bruto 1 562,89 euro per maand voor een alleenstaande. Voor een gezinshoofd is dat 1 953,61 euro. Het is mogelijk dat je netto minder ontvangt omdat er bij de uitbetaling soms inhoudingen gebeuren.
Hoe komt je aan 45 gewerkte jaren? Daarvoor tellen alle jaren mee waarin je als zelfstandige (in hoofdberoep, of in bijberoep maar dan met evenveel bijdragen) sociale bijdragen hebt betaald. Als je in het verleden ook werkzaam was als werknemer of ambtenaar, zullen ook die jaren meetellen voor de samenstelling van je “gemengde” loopbaan.
Sommige jaren kunnen “gratis” gelijkgesteld worden met gewerkte jaren, zoals periodes van ziekte of invaliditeit, legerdienst, palliatief verlof.
Maar vaak volstaat dit niet om aan een beroepsloopbaan van 45 jaren te komen. Zeker niet voor wie nog hogere studies heeft gedaan. Dan kan de afkoop van studiejaren een oplossing zijn. Je kan inderdaad je studiejaren laten meetellen voor de berekening van je beroepsloopbaan. Maar omdat je tijdens die jaren geen sociale bijdragen betaalde, moet je ze nu “afkopen”.
Welke studiejaren kan je afkopen?
• Je kan zowel je studiejaren in België als deze in het buitenland afkopen.
• Enkel studiejaren die hebben geleid tot het behalen van een diploma, kunnen afgekocht worden. Als je dus een aantal jaren hebt gestudeerd zonder een diploma te halen, kan je deze jaren niet afkopen.
• De afkoop is beperkt tot één diploma: alle studiejaren die noodzakelijk hebben geleid tot dat einddiploma, tellen mee. Je kan geen meerdere diploma’s afkopen.
• De afkoop is beperkt tot de normale duurtijd om het diploma te halen. Een jaartje gebuisd kan dus niet afgekocht worden.
• Het gaat om studies met een volledig leerplan in:
o Hoger onderwijs (universitair of niet-universitair);
o Hoger technisch onderwijs;
o Hoger beroepsonderwijs;
o Hoger zeevaartonderwijs;
o Hoger kunstonderwijs.
• Ook de jaren van verplichte beroepsstages na het behalen van het diploma, die leiden tot een wettelijk erkende beroepskwalificatie, kunnen afgekocht worden (vb. de stages die een arts moet volgen om een huisarts of specialist te worden).
Die afkoopregeling is sinds 1 december 2020 wel een stuk duurder geworden, voor wie de regularisatieaanvraag indient wanneer hij of zij reeds langer dan 10 jaar afgestudeerd is. Sinds 1 december 2017 is de regeling voor de afkoop van studiejaren namelijk veranderd. Tot 30 november 2020 gold nog een “overgangsregeling” waarbij je de kans kreeg om de studiejaren af te kopen tegen een forfaitair bedrag van 1.560 euro per afgekocht jaar, ook als je al langer dan 10 jaar bent afgestudeerd.
Die gunstige overgangsregeling is nu afgelopen. Wil je vandaag je studiejaren afkopen en ben je meer dan 10 jaar afgestudeerd, dan zal je voor de afkoop van diezelfde studiejaren nu de “actuariële waarde” moeten betalen, dit is een nogal technische berekening. Het afkoopbedrag zal gelijk zijn aan een aandeel tussen de 50% en de 95% van de (huidige) waarde van je (toekomstig) pensioenvoordeel, afhankelijk van het aantal jaar dat je al afgestudeerd bent. Hoe langer geleden, hoe duurder de afkoop. De berekening kan je laten uitvoeren door je sociaal verzekeringsfonds, zo weet je vooraf welk prijskaartje eraan vast hangt.
Nu komt het er natuurlijk op aan te weten of het interessant is om een studiejaar af te kopen. Welnu, één afgekocht studiejaar levert het volgende pensioenvoordeel op, per jaar:
• Als gezinshoofd: 346,80 euro
• Als alleenstaande: 277,44 euro
De aanvraag voor de afkoop van studiejaren, moet je indienen voordat je pensioen ingaat. De aanvraag dien je in via je sociaal verzekeringsfonds. Eens de aanvraag is goedgekeurd, moet je de regularisatiebijdragen in één keer betalen, binnen de 6 maanden na de beslissing waarbij de regularisatieaanvraag wordt goedgekeurd. De bedragen die je betaalt voor het afkopen van studiejaren zijn fiscaal aftrekbaar.
Informeer je daarom tijdig of de afkoop van studiejaren in jouw situatie aangewezen is.
Opgelet, de afkoop van studiejaren heeft enkel een effect op het bedrag van je pensioen, maar je kan er nooit vroeger door met pensioen gaan.
Heb je vragen over het einde van je loopbaan als zelfstandige? Neem dan gerust contact op met onze legal architects van de tak sociaal recht – HR. Zij helpen je graag verder.
Alexia Hoste
Sociaal recht – HR
alexia.hoste@marlex.be
