Wat corporate governance écht betekent in niet-beursgenoteerde ondernemingen
De term ‘corporate governance’ roept al snel beelden op van grote beursgenoteerde ondernemingen en formele bestuursstructuren. Toch is goed bestuur minstens even essentieel voor KMO’s, familiebedrijven en groeibedrijven. Precies daar biedt de Code Buysse een waardevol referentiekader. Waarom blijft een dergelijke code vandaag relevant? Wat zijn de belangrijkste vernieuwingen?
En vooral: welk concreet voordeel biedt deze code aan ondernemingen en hun bestuurders? De advocaten van NOMA delen hun inzicht.
Wat is een Corporate Governance Code of code deugdelijk bestuur?
Corporate governance verwijst naar de structuren en processen die ervoor zorgen dat een onderneming op een transparante, verantwoorde en doeltreffende manier wordt bestuurd, geleid en gecontroleerd. Centraal staat de wisselwerking tussen aandeelhouders, bestuurders, management, andere stakeholders én de samenleving als geheel.
In België bestaat er enerzijds een wettelijk kader voor beursgenoteerde ondernemingen, aangevuld met de Corporate Governance Code, beter bekend als de Code Lippens. Voor niet-beursgenoteerde ondernemingen is er het equivalent: de Code Buysse.
Waarom (nog steeds) een Corporate Governance Code?
Meer dan twintig jaar later doet de naam Enron nog altijd een belletje rinkelen. Het schandaal fungeerde als katalysator voor nationale en internationale initiatieven rond goed bestuur, zowel in de Verenigde Staten als in Europa.
Ook in eigen land tonen recente dossiers – zoals dat van busbouwer Van Hool – hoe kwetsbaar ondernemingen worden wanneer transparantie en structuur ontbreken. Een besloten bestuursstijl zonder duidelijke rolafspraken blijkt zelden houdbaar op lange termijn.
Bovendien veranderen noden en verwachtingen razendsnel. Ondernemingen hebben vandaag meer dan ooit behoefte aan heldere spelregels, die niet alleen richting geven, maar ook vertrouwen scheppen.
Code Buysse: niet bindend, wél impact
Zowel de Code Lippens als de Code Buysse zijn soft law-instrumenten. Het gaat om richtlijnen die niet wettelijk bindend of afdwingbaar zijn voor ondernemingen. Toch kunnen ze in de praktijk op verschillende manieren invloed uitoefenen.
● Zo moet een beursgenoteerde onderneming die beslist af te wijken van de Code Lippens, die afwijking motiveren in haar jaarlijkse verklaring inzake deugdelijk bestuur, die samen met het jaarverslag wordt gepubliceerd. De Code Buysse kent een dergelijke motiveringsplicht niet.
Een voorbeeld: de Code Lippens stelt dat een niet-uitvoerend bestuurder maximum vijf bestuursmandaten mag opnemen binnen beursgenoteerde vennootschappen. Indien een bestuurder toch een zesde mandaat opneemt, moet elke betrokken onderneming motiveren waarom dit niet strijdig is met een doeltreffende taakvervulling.
● Ook aandeelhouders kunnen zich beroepen op de Code. Wordt bijvoorbeeld de herbenoeming voorgesteld van een bestuurder met al vijf mandaten, dan kunnen aandeelhouders die benoeming weigeren op basis van de richtlijnen uit de Code.
● Tot slot kan ook een rechter in zijn beoordeling rekening houden met de bepalingen van de Code Lippens of Buysse. Niet-naleving kan bijvoorbeeld een indicatie zijn dat een bestuurder handelde in strijd met het belang van de vennootschap.
"Corporate governance is geen keurslijf, maar een kader dat ruimte laat voor groei, eigenheid en langetermijndenken."
Inhoud en nieuwigheden: de Corporate Governance Code toegelicht
De Code Buysse biedt een leidraad voor niet-beursgenoteerde ondernemingen die streven naar een professioneel, toekomstgericht en werkbaar bestuursmodel.
Waar het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV) de formele spelregels vastlegt, gaat de Code Buysse een stap verder. Ze focust op de werking, interactie en besluitvorming binnen de onderneming, ook wel de board dynamics genoemd. Denk aan rolverdeling, communicatie en betrokkenheid, zowel binnen de raad van bestuur als tussen aandeelhouders en management.
Wat is er nieuw in de Code Buysse 2024?
De meest recente herziening van de Code Buysse brengt vernieuwing op meerdere fronten. Een selectie van de belangrijkste accenten:
● Toegankelijker en gebruiksvriendelijker | De structuur is duidelijker, de taal eenvoudiger. Zo wordt de Code beter hanteerbaar in de praktijk.
● Meer aandacht voor board dynamics | De werking van bestuursorganen krijgt meer nadruk. Niet enkel wie aan tafel zit, maar hoe men samenwerkt, staat centraal.
● Helder afgelijnde rollen en verwachtingen | Aandeelhouders, bestuurders en management krijgen elk een scherp afgebakend mandaat, met oog voor complementariteit.
● Diversiteit en inclusie | Niet als afvinklijstje, maar als meerwaarde. De Code erkent de impact van diverse perspectieven op besluitvorming en groei.
● Duurzaamheid structureel verankerd | Besturen wordt ook duurzaam ondernemen. De Code moedigt aan om ESG-doelstellingen te integreren in een langetermijnstrategie.
● Digitale transformatie | De Code Buysse omvat richtlijnen die bedrijven helpen om de kansen van digitalisering en artificiële intelligentie gericht te benutten.
● Familiale governance verder verfijnd | De Code bevat bijkomende aanbevelingen om familiale en zakelijke rollen helder te onderscheiden, met opvolging als een continu proces.
What’s in it for you? Praktische toepassingen van de Corporate governance Code
En de boer, hij ploegde voort … Waarom zou u hier als ondernemer tijd in investeren?
In de Vlaamse klei, waar de formele werking van bestuursorganen niet zelden beperkt blijft tot het papier, zijn afspraken rond goed bestuur vaak allesbehalve vanzelfsprekend. Nochtans zijn net die afspraken essentieel om als onderneming duurzaam en doordacht te kunnen groeien.
Bij de herziening van de Code Buysse was één van de centrale doelstellingen dan ook om de richtlijnen toegankelijker en toepasbaarder te maken voor élke ondernemer, ongeacht de schaal of maturiteit van de onderneming.
De Code biedt richting bij tal van praktische vragen. We bundelen er hieronder enkele waarmee ondernemers in de praktijk vaak worstelen.
"De Code Buysse is geen one size fits all, maar een menukaart voor wie bewust kiest voor werkbare afspraken en toekomstgerichte governance."
1 | "Ik heb als ondernemer een klankbord nodig en overweeg een raad van advies. Hoe pak ik dat aan?"
Een terechte vraag. In tegenstelling tot de raad van bestuur is een raad van advies geen formeel bestuursorgaan en dus ook niet wettelijk geregeld in het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen.
De Code Buysse biedt hierbij houvast. Ze verduidelijkt dat een adviesraad geen beslissingen neemt, maar aanbevelingen formuleert. De rol is adviserend, maar kan wél strategisch van grote waarde zijn.
Daarnaast geeft de Code concrete voorbeelden van mogelijke invullingen: van klankbord tot netwerker of sectoradviseur. Ze onderstreept het belang van een doordachte samenstelling, met aandacht voor complementariteit qua expertise, ervaring en achtergrond.
Ook de praktische werking komt aan bod: frequentie en structuur van overlegmomenten, vergoeding, evaluatie en duur van het mandaat. De Code helpt zo om van een vrijblijvende raad van advies een werkbaar en waardevol instrument te maken.
2 | "Mijn dochter nam recent de fakkel over als CEO, mijn zoon is niet-uitvoerend bestuurder en ikzelf ben nog steeds meerderheidsaandeelhouder. Wie beslist wat?"
Een herkenbare situatie in veel familiebedrijven. De Code Buysse biedt een helder kader om bevoegdheden af te bakenen en spanningsvelden te vermijden.
● Aandeelhouders beslissen over de kapitaalstructuur, benoeming en ontslag van bestuurders, goedkeuring van de jaarrekening en vaststelling van het dividend.
● Het bestuursorgaan heeft vier kerntaken:
○ Wettelijke bevoegdheden uitoefenen, zoals het opstellen van de jaarrekening
○ De onderneming sturen, bijvoorbeeld strategische projecten goedkeuren
○ Toezicht houden, zoals financiële controle
○ Adviseren, bijvoorbeeld bij overnamedossiers
● Het management, onder leiding van de CEO, staat in voor de operationele werking van de onderneming. De CEO draagt de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering van het beleid en het behalen van de resultaten zoals vastgelegd in het jaarlijkse budget.
De Code bevat bovendien een apart hoofdstuk rond familiale governance. In de recentste versie wordt sterk ingezet op het onderscheiden van familiale en zakelijke rollen, en wordt de opmaak van een familiaal charter aanbevolen.
3 | "Om onze groeiplannen te financieren, trokken we externe investeerders aan. Wat mag ik van hen verwachten?"
Aandeelhouders oefenen in de eerste plaats hun wettelijke bevoegdheden uit, zoals hierboven toegelicht.
De Code Buysse gaat verder en stelt onder andere dat aandeelhouders:
● Hun langetermijndoelstellingen formuleren, waaronder de ambities, de verwachte financiële return, de verwachtingen qua strategie en groei
● Deze langetermijndoelstellingen verduidelijken ten aanzien van het bestuursorgaan en het management
● Inzicht hebben in de fundamenten en risico’s van de business, etc.
Die verwachtingen worden bij voorkeur afgestemd met het bestuursorgaan en het management. Een goed gestructureerde aandeelhoudersovereenkomst biedt hierbij houvast. Zo’n overeenkomst vult het wettelijke kader aan met afspraken over de rechten van aandeelhouders, toekomstige evolutie van het aandeelhouderschap, waardering, exitscenario’s en bevoegdheden binnen het bestuur.
4 | "We trokken recent een externe bestuurder aan. Tot dan toe vond de raad van bestuur enkel ‘op papier’ plaats. Hoe organiseren we die vergaderingenop een goede manier?"
De Code Buysse bevat concrete aanbevelingen om bestuursvergaderingen gestructureerd en doelgericht te laten verlopen. Ze adviseert om telkens minstens volgende punten op de agenda te voorzien:
● Goedkeuring van het verslag van de vorige vergadering,
● Opvolging van de openstaande actiepunten
● Status van de belangrijkste KPI’s (key performance indicators)
● Bespreking van eventuele risico’s,
● Opvolging van de uitvoering van strategische beslissingen (zoals acquisities, grote projecten of investeringen).
De Code Buysse als strategische meerwaarde voor uw onderneming
De Code Buysse blijft een soft law-instrument, maar haar impact is reëel. De toepassing ervan helpt ondernemers bij het structureren van hun governance, verduidelijkt de rollen binnen de onderneming en draagt bij tot een verdere professionalisering van het bestuur, zowel intern als extern.
De centrale doelstelling van de Code is langetermijnwaardecreatie. Intern zorgt een duidelijk besluitvormingsproces voor meer doordachte, objectieve beslissingen. Extern weerspiegelt goed bestuur zich in een professionele uitstraling, naar financiers, partners en de arbeidsmarkt toe.
De Code Buysse is geen one size fits all, noch een verplicht nummer. Wel biedt ze een flexibele menukaart, waaruit u die elementen selecteert die passen bij de aard en fase van uw onderneming.
"Wie vandaag duidelijke afspraken vastlegt in een charter of aandeelhoudersovereenkomst, versterkt morgen de rechtszekerheid én de samenwerking."
Nood aan juridische omkadering bij een charter, aandeelhoudersovereenkomst of intern reglement? NOMA denkt met u mee.
Hierbij ook de initiatieven van UNIZO
Code Goed Bestuur: Aanbevelingen van en voor ondernemers en kmo’s
Download hier de Code Goed Bestuur en de checklists (enkel voor UNIZO leden)
